Günümüzde geleneksel kalkınma programlarının geçerliliğini yitirmeye başlaması ile Şehir Rekabetçiliği kavramının öne çıktığı görülmektedir. Şehirlerin ekonomik anlamda rekabet edebilirliği veya ne kadar rekabetçi olduklarının tespit edilebilir olması, o şehirde yaşayan insanların gelecekleri hakkında fikir sahibi olmaları ve buna göre karar vermeleri açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu bağlamda; bölgesel ve sektörel stratejilerin oluşturulmasını ve hayata geçirilmesini kendisine misyon edinen URAK, bu alandaki eksikliği öngörerek Türkiye’de ilk defa şehirlerin rekabetçiliğinin her sene yenilenebilir şekilde ölçümlenmesi amacıyla İllerarası Rekabetçilik Endeksi projesini hayata geçirmiştir.

Temelleri URAK’ın kuruluş yıllarına dayanan endeks çalışmasında, öncelikli olarak geniş bir literatür taraması gerçekleştirilmiş, dünyada ve Türkiye’de bu konuda yapılan çalışmaların ve analizlerin incelenmesi sonucunda çalışma ilk şeklini almıştır. Dünya Ekonomik Forumu ve Uluslararası Yönetim Geliştirme Enstitüsü tarafından her yıl hazırlanmakta olan rekabetçilik endekslerinde kullanılan; pazar yapısı, devletin etkinliği, faiz oranları veya finansal pazarların durumu gibi birçok verinin il düzeyinde kullanılamamasıyla birlikte, bahsi geçen uluslararası düzeydeki çalışmalar, endeksin şekillenmesinde önemli birer başvuru kaynağı görevi görmüştür. Huavari, Kangasharju ve Alanen tarafından 2001 senesinde Finlandiya’nın şehirlerine yönelik gerçekleştirilen “Rekabetçilik Endeksi” çalışmaları İllerarası Rekabetçilik Endeksi’nin gelişim sürecinde temel olarak göz önünde bulundurulmuştur. Bölge bazında belirli yıllık yayınlanan veriler dikkate alındığında Huavari vd. (2001) tarafından Finlandiya için yapılan endeks çalışmasının Türkiye’ye uyarlanmasında bazı eksiklikler tespit edilmiş bu eksiklikler giderilerek İllerarası Rekabetçilik Endeksi’nin iskeleti Türkiye için oluşturulmuştur. İlk olarak 2004 yılı verileri ile 36 değişken baz alınarak hazırlanan İllerarası Rekabetçilik Endeksi; bir akademik makale (Alkin, Bulu ve Kaya: 2007) ile kamuoyuna sunulmuş ardından kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile akademisyenlerden oluşan geniş bir tabandan alınan uzman görüşleri ve geri bildirimler ışığında, o tarihten bu yana tekrar tekrar gözden geçirilerek her yıl biraz daha geliştirilmiştir. Türkiye’nin saygın iktisatçıları ve ekonomi köşe yazarları, gerçekleştirilen toplantılarda endeks ile ilgili geri bildirimler vermiş ve Türk reel sektörüne ve dünya ekonomilerine hakim uzmanlar ve yöneticiler, çalışmanın zenginleşmesine katkıda bulunmuşlardır.
Gerçekleştirilen detaylı analizler ve alınan geribildirimler sonucunda, çalışmanın son halini aldığı konusunda fikir birliğine ulaşılmış ve endekse ait ilk sonuçlar “URAK İllerarası Rekabetçilik Endeksi 2007-2008” başlığı altında Aralık 2008’de ilk defa kamuoyu ile paylaşılmıştır. Çalışmanın kamuoyu ile paylaşılmasının ardından, endeks farklı platformlarda tartışılmış, gerek endeks çalışması kapsamında yapılan il ziyaretlerinde gerekse derneğimizin katılım göstermiş olduğu ulusal ve uluslararası kongre ve seminerlerde sonuçlar değerlendirilmiş ve bunun sonucunda endeksin metodolojisi ile ilgili herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılmamıştır. 2007-2008 döneminden beri yapılan gözlemler sonucunda her dönem yayınlanan endeksin hesaplama yönteminde herhangi bir değişikliğe gidilmeyip, sadece değişkenler (gösterge/metrik) bazında değişikliklere gidilirken; 2013-2014 dönemindeki çalışmada ise kullanılan bazı alt endeks ve alt endeksleri oluşturan değişkenler bazında değişikliklere gidilmesi uygun görülmüştür. 2016-2017 dönemine ait endeks çalışmasında ise kullanılan alt endeks başlıkları aynı kalmakla birlikte alt endeksleri oluşturan değişkenler bazında değişikliklere gidilmiş; bazı değişkenler bulundukları alt endeksten diğer alt endekse yer değiştirirken, alt endekslere yeni değişkenler de eklenmiştir. 2020-2021 dönemine ait çalışmada ise gösterge sayısında artışa gidilmiş illerimiz yine dört alt başlığa göre analiz edilmiştir.
Bu sene sekizincisini sizlerle paylaştığımız endeks çalışmamızın son beş seneyi de kapsaması, illerimizin performanslarının yıllar içerisinde nasıl bir değişim gösterdiğini değerlendirmeyi mümkün kılıyor. Bu durum; gerek ulusal gerekse yerel düzeyde hedeflerin belirlenmesi, ilgili stratejilerin oluşturulması ve bu kapsamda ortaya konan projelerin çıktılarının değerlendirilmesi yolunda karar vericiler ve araştırmacılara önemli girdiler sağlıyor.
Günümüzde ülkelerin uluslararası piyasalarda mal satmada yaşadıkları rekabetin boyutlarının da değiştiği görülmektedir. Artık ülkeler, birim ihracat değeri düşük olan ve doğadan elde edilmesi kolay olan girdi ve ara malların ihracatı ile istenilen kalkınma düzeyine erişemeyeceklerinin farkındadır. Şehirler ihtiyaç duydukları sermaye ve teknolojiyi yabancı sermayeyi şehirlerine çekerek elde edeceklerinin bilincindedir. Ar-Ge ve inovasyona dayalı bir ekonomik büyümenin kaçınılmaz olduğu da açıkça ortadır. Ülkelerin uluslararası piyasalarda mal satmada yaşadıkları rekabetin boyutlarının da değiştiği ve artık, günümüzde farklı alanlarda da rekabetin yaşandığı görülmektedir. Küresel rekabet; yüksek teknolojili ürün elde etmede ve bu ürünleri uluslararası piyasalarda satmada, uzayın keşfinde, çevre dostu alternatif enerji kaynakları elde etmede, enerjiyi verimli kullanmada, sanayileşme ve ekonomideki büyüme ile ortaya çıkan karbon salımını azaltmada, hatta sürdürülebilir bir büyümeye sahip olmada yaşanmaktadır.
Bütün bu tespitlerden yol çıkarak endeksimizde yer alan 81 ilimiz; “Beşeri Sermaye”, “Üretim ve Ticaret”, “Yenilikçilik” ve “Yaşanabilirlik” olmak üzere 4 ana başlık üzerinden 108 göstergeye göre değerlendirilmiştir. Endeksimiz şehirlerimizin birbirlerine göre göreceli pozisyonunu ortaya koymaktadır. Bu sebeple karar vericilerin bu endeksi doğru okuması ve değerlendirmesi, şehirlerimizin uluslararası platformda bir çekim merkezi haline getirilmesi yolunda önemli bir yapı taşı olacaktır.